مشكل اصلی انیمیشن ماجراهای كج و كوله، شخصیت‌پردازی آن است. این دو شخصیت تا حدودی یادآور پت و مت، شخصیت‌های محبوب انیمیشنی به همین نام و داستان‌های پر از حماقت آنهاست....
نگاهی به انیمیشن ایرانی «ماجراهای كج و كوله»
مجموعه انیمیشن «ماجراهای كج و كوله» كه هم‌اكنون از شبكه 2 سیما در حال پخش است، با محوریت دو شخصیت اصلی آن یعنی كج و كوله به صورت صامت ساخته شده و فقط از موسیقی و افكت‌های صوتی برای همراهی با تصاویر بهره برده است.
یكی از ویژگی‌های این مجموعه، توانایی برقراری ارتباط با مخاطب بدون استفاده از كلام و تنها با كمك میمیك چهره و حركات دست و بدن شخصیت‌هاست؛ هرچند این كاراكترهای سه‌بعدی در حركات صورت، انیمه‌ای كاملا حرفه‌ای ندارند، اما براحتی می‌توان از حالت چشم‌ها، ابروها و دهانشان اتفاقات را درك كرد و با داستان همراه شد.
نوع پرداخت داستان در این مجموعه قابل قبول است؛ مثلا در یكی از قسمت‌های آن به نام «بیماری كوله» داستان بخوبی آغاز می‌شود، میانه جذابی دارد و در نهایت با یك پایان‌بندی مناسب، مخاطب را راضی نگه می‌دارد. این آغاز كه در واقع مطلع شدن كج از بیماری كوله است، مخاطب را آماده همراهی با كج در درمان كوله می‌كند، هرچند درمان مبتنی بر مصرف دارو بدون نسخه پزشك باشد، اما بیننده را همراه می‌كند و استرس و نگرانی از انجام نادرست كاری كه تخصص و اطلاعی از آن ندارد را در فضایی طنزآمیز به او القا می‌نماید. این ترس و نگرانی كمیك با انتقال كوله به بیمارستان پایان می‌یابد و فرار خنده‌دار گربه از دست درمان‌های كج در واقع آخرین سكانس از این قسمت است. داستان، فراز و فرودهای آنچنانی ندارد، اما برای انیمیشن بی‌دیالوگ و كوتاهی همچون ماجراهای كج و كوله مناسب است؛ مثلا در همان قسمت بیماری كوله، آنجا كه كج با خوراندن مقدار زیادی قرص و شربت به كوله، او را در آستانه مرگ قرار می‌دهد، اوج داستان اتفاق می‌افتد و بعد از یك فرود ساده، داستان به پایان می‌رسد. این پایان اگرچه زودهنگام و دفعی است، اما همان‌طور كه اشاره شد از آنجا كه جبران‌كننده عدم برخورداری اثر از دیالوگ و مدت زمان طولانی است، باعث جذابیت برنامه شده و انتخاب درستی در شیوه روایت آن به شمار می‌رود.
مشكل اصلی انیمیشن ماجراهای كج و كوله، شخصیت‌پردازی آن است. این دو شخصیت تا حدودی یادآور پت و مت، شخصیت‌های محبوب انیمیشنی به همین نام و داستان‌های پر از حماقت آنهاست. این دو شخصیت فوق‌العاده خاص هستند تا حدی كه نمی‌توان هیچ كاراكتری حتی نزدیك به آنها پیدا كرد چنان كه در طراحی چهره آنها هم تمایزی ویژه از دیگر نمونه‌ها مشاهده می‌شود. شاید داستان‌های آنها در بعضی موارد تكراری به نظر برسد، اما از آنجا كه این حماقت‌ها را تنها پت و مت می‌توانند مرتكب شوند تكرار مورد اشاره جای خود را به بداعت و جذابیت می‌دهد. علاوه بر این، در حالی كه پت و مت دو شخصیت متفاوت از هم هستند، بشدت به هم شبیه‌اند و نمی‌توان آنها را از هم جدا كرد. موفقیت این انیمیشن مدیون هر دوی آنهاست، نه یكی از شخصیت‌ها، در حالی كه در انیمیشن كج و كوله با دو شخصیت تكراری روبه‌رو هستیم، بخصوص در مورد كوله. طراحی این كاراكتر به گونه‌ای است كه می‌تواند در عین حال هم ساده‌لوح و احمق باشد، هم زرنگ و باهوش. تنها كافی است او را در موقعیت‌های متفاوت قرار دهیم، در صورتی كه كوله در این انیمیشن در نقش شخصیتی ساده‌لوح و احمق ظاهر می‌شود و این ویژگی به تنهایی از نوع طراحی آن درك نمی‌شود و حتما نیاز به قرارگیری در موقعیت‌های مورد نظر برای ارائه شخصیتش دارد. این عدم استقلال در طراحی شخصیت تا حدودی در مورد كج نیز صادق است. بعلاوه كج و كوله هیچ نزدیكی و شباهتی به یكدیگر در طراحی شخصیت ندارند و بودن آنها كنار هم چه از لحاظ بصری و چه از لحاظ برقراری ارتباط با مخاطب آزاردهنده است. تنها نقطه مشترك این دو شخصیت برخورداری هر دوی آنها از درصدی حماقت است آن هم در شخصیت‌پردازی.
محمدرضا درخشان، كارگردان مجموعه ماجراهای كج و كوله درباره تاثیرپذیری این كار از انیمیشن پت و مت اظهار كرده است: «در ساخت این انیمیشن رویكردمان در تیپ، انیمیشن پت و مت بوده است، با این تفاوت كه پت و مت در نهایت آموزش نمی‌دهد.» درخشان درباره ویژگی‌های شخصیتی كاراكترهای این مجموعه گفته است: «شخصیت‌های انیمیشن كج و كوله دو برادرند كه ظاهری متناسب با نام‌هایشان دارند، بسیار بلند پرواز و البته با ذوق هستند كه برای رسیدن به ایده‌آل‌هایشان لحظه‌ای تامل نمی‌كنند. در واقع كافی است یكی از آنها اراده رسیدن به چیزی را در خود پیدا كند، آن وقت است كه سیلی از تصمیمات عجیب و غریب و تبعات عموما ویرانگر آنها، یك ماجرای تازه را به‌وجود می‌آورد.» و سپس در یك جمع‌بندی كلی اضافه كرده: «كج و كوله داستان افراط در عملگرایی است؛ اعتقاد راستین این دو برادر در یك جمله معادل این عبارت مشهور است كه خواستن توانستن است؛ اما در پایان هر ماجرا شاید بتوان نتیجه گرفت لزوم این توانایی دانایی است یا به عبارتی توانا بود هركه دانا بود.» (منبع گفت‌وگو: ایسنا)
در این خصوص می‌توان گفت اگرچه مجموعه تا حدودی هدف مد نظر كارگردان را برآورده كرده است، اما این موفقیت مدیون داستان‌پردازی خوب اثر بوده نه طراحی شخصیت و شخصیت‌پردازی آن، زیرا همان‌طور كه گفته شد ماجراهای كج و كوله نقص‌هایی در طراحی شخصیت دارد كه نمی‌توان از آنها چشم پوشید. آنچه كارگردان اثر درباره وجه آموزشی مجموعه گفته به جنبه مضمونی كار مربوط می‌شود و در واقع ارتباط چندانی با شخصیت‌پردازی مورد اشاره در بیان كارگردان ندارد. درباره وجه تمایز كار از انیمیشن پت و مت هم گفته محمدرضا درخشان قابل نقد است، چراكه نمی‌توان این مجموعه موفق را فاقد وجه آموزشی لازم دانست. آنچه در پت و مت شاهدیم ارائه غیرمستقیم پیام آموزشی است؛ یعنی آنچه لازمه یك اثر هنری قابل‌قبول است و نمی‌توان غیرمستقیم بودن شیوه ارائه پیام را با فقدان برخورداری از پیام یكی دانست.
شخصیت دیگر این مجموعه گربه كوچكی است كه نسبت به كج و كوله از طراحی مناسب‌تری برخوردار است. این گربه كه كاراكتری باهوش‌تر و منطقی‌تر از كج و كوله دارد مرتب از حماقت‌های آنها آسیب می‌بیند. چشمان درشت و دوست‌داشتنی، حالات و حركات انسانی‌اش و مظلومیت بیش از حد او در مقابل دو كاراكتر دیگر باعث محبوبیتش شده است. بلاهایی كه از دست كج و كوله می‌كشد هم تا حدودی بار طنز مجموعه را به عهده دارد.
نكته قابل ذكر دیگر در مجموعه ماجراهای كج و كوله، طراحی فضا و نوع چیدمان آن است. فضایی كه شخصیت‌ها در آن زندگی می‌كنند واقعی و با ابعاد نسبتا طبیعی است. هیچ اغراقی در طراحی فضا دیده نمی‌شود، بعلاوه شخصیت‌ها به جای قرارگیری در فضا در آن گم هستند، چراكه ابعاد و اندازه‌های فضا برای قرار گرفتن شخصیت‌ها بسیار بزرگ است. مثلا آشپزخانه یا اتاق خواب كوله با این‌كه تمام وسایل لازم برای زندگی در آنها وجود دارد، اما باز هم خالی به نظر می‌رسد و صمیمیت لازم را ندارند. با این‌كه همه عناصر با دقت و ظرافت طراحی و چیده شده‌اند، ولی به علت نداشتن تناسب لازم و واقعی بودن بیش از حدشان یا دیده نمی‌شوند یا ارتباط لازم را هم با شخصیت‌ها و هم با مخاطب برقرار نمی‌كنند، طوری كه احساس می‌شود كاراكترها در فضایی زندگی می‌كنند كه متعلق به آنها نیست، اما فضای خارج از خانه یعنی كوچه و محله با این‌كه اتفاقات كمتری در آن رخ می‌دهد، از طراحی مناسب‌تری برخوردار است.
از آنجا كه این مجموعه فاقد دیالوگ است و داستان تنها با استفاده از حركات و عكس‌‌العمل‌های شخصیت‌ها روایت می‌شود، طبق روال مرسوم در این نوع انیمیشن‌ها وجود یك موسیقی خوب و مناسب برای همراهی با تصاویر ضروری به نظر می‌رسد كه در این مجموعه چنین نیازی بخوبی شناخته شده و مورد توجه قرار گرفته است. اما از آنجا كه شخصیت‌های این انیمیشن قدرت و استعداد تاثیرگذاری و ماندگاری را ندارند هر اندازه كه موسیقی مجموعه خوب و تاثیرگذار باشد باز هم نمی‌تواند در ذهن مخاطب ماندگار شود. به عبارت دیگر، نقص‌های مربوط به شخصیت‌پردازی مجموعه مزایای موسیقی خوب آن را خنثی و بی‌اثر كرده و مانع درست شنیده شدن آن می‌شوند.
تصاویر متفاوت با پرستو صالحی در منزلش